Nhìn hình ảnh cô giáo mầm non cầm chiếc dép, nện thẳng vào đầu cháu bé ba tuổi, thúc gối vào ngực đứa bé khác, quật tím đùi một cháu gái khác nữa, kể cả chỉ để dọa là chính, thì liệu có ai lại không kinh hoàng và thấy hổ thẹn thay cho cương vị làm cha làm mẹ của mình.
Vì sao điều kinh khủng với hầu hết mọi người trong xã hội ấy, lại vẫn cứ xảy ra?
Nếu bạn đã từng nuôi con nhỏ, bạn sẽ hiểu rằng, không phải lúc nào bạn cũng giữ được sự mềm mại, điềm tĩnh trong lời nói với chính con bạn. Những trò nghịch tai quái, những vòi vĩnh vô lý, những hành vi không như người lớn mong muốn của bọn trẻ diễn ra hàng ngày, như một mặc định tự nhiên. Nhiều khi nó khiến bạn nổi điên. Nhưng sở dĩ bạn kìm chế được, tìm cách tự vượt qua, bởi bao trùm lên tất cả là tình máu mủ, lòng yêu thương vô giới hạn mà bạn dành cho con bạn, cũng như một mặc định tự nhiên.
Với các cô nuôi dạy trẻ thì giữa họ với bọn trẻ không có mối liên hệ bền chắc nhất là tình máu mủ. Chỉ còn lại ba thứ quan trọng chi phối mọi hành vi của họ trong việc ứng xử với những đứa trẻ không phải là con ruột mình. Đó là: Tình yêu thương giữa con người với con người, trong trường hợp này là một người lớn với một đứa bé; nghĩa vụ của người được trả tiền; và cuối cùng là ý thức chấp hành luật pháp. Hai yếu tố sau thuộc phạm trù lý trí.
Nuôi dạy trẻ, cần trước hết là lòng yêu thương.
Chăm nuôi trẻ là một nghề, là thứ công việc được trả công lao động, kèm với những điều kiện rõ ràng. Đây là công việc gắn với sức khỏe và tính mạng của con người, là thứ công việc đặc biệt, vì thế nó luôn có sự giám sát chặt chẽ của hệ thống các điều luật. Một người trưởng thành bình thường, không bệnh hoạn về mặt tinh thần, đều dễ dàng có đủ kiến thức về hai yếu tố pháp lý này, để tự điều chỉnh hành vi của mình phải luôn không vi phạm các ranh giới cho phép. Với phần lớn những công việc khác, người lao động chỉ cần thực hiện đúng (quy định chuyên môn, luật pháp…), là hoàn thành cam kết. Nhưng với những cô nuôi dạy trẻ, thì chất lượng của công việc phần lớn được chi phối bởi yếu tố thứ nhất, đó là lòng yêu thương. Lòng yêu thương này mang cả thiên tính và nhân tính, nghĩa là vừa bản năng, vừa do kết quả từ giáo dục.
Yêu thương bản năng (lòng tốt) thì ai cũng có. Nhưng nó thiếu, chắc chắn khi gặp phải những hoàn cảnh vượt khỏi sự kiểm soát của lý trí. Tình huống được nêu lên ở đây là đứa bé nghịch quá mức, nghịch một cách tai quái, cô nói một đằng, nó nhất định làm một nẻo, khiến cô quên mất mọi nghĩa vụ khác, quên luôn cả bản năng yêu thương phải là vô điều kiện… mà nổi điên lên ra tay trừng trị với ý muốn đưa đứa trẻ trở lại khuôn phép. Đòn trừng trị có nhiều cấp như trừng mắt, mắng, dọa nạt và khủng khiếp nhất là dùng bạo lực, là thứ bị tuyệt đối cấm với trẻ con.
Với những người mà lòng tốt bản năng được gia cố bởi giáo dục, bởi nền tảng văn hóa, bởi những điều quy định khắt khe về luân lý (tất cả những kiến thức này đều nhờ giáo dục từ tấm bé) thì họ không những đủ bình tĩnh để không phạm luật, mà quan trọng hơn là có ngay ý thức về bổn phận, lẽ phải, lòng tự trọng, những đòi hỏi về mặt đạo đức, để biết dừng lại ở giới hạn cho phép của hành vi. Nói tóm lại, chỉ lòng tốt đơn thuần, chỉ ý thức chấp pháp thôi là chưa đủ, mà phải đạt đến tình yêu thương vô điều kiện: Yêu con người, yêu sự sống, yêu vẻ đẹp, yêu lẽ phải… Khi đó, không ai có thể cầm ngay cả chiếc bít tất mềm mại để đánh một con mèo, chứ chưa nói dùng hẳn cả chiếc dép nện vào đầu một đứa trẻ!
Nhưng làm thế nào để có được lòng yêu thương trong mọi cảnh ngộ? Đó là câu hỏi dành cho tất cả mọi người chúng ta chứ không riêng gì những cô nuôi dạy trẻ!
